Waarom is plastische chirurgie zo populair?
Deze crossmediale productie heb ik samen met Isabel Pijnappels gemaakt voor de FHJ nieuwsredactie.
Plastische chirurgie is pas de laatste jaren de gewoonste zaak van de wereld geworden, maar het idee van deze ingrepen bestaat al millennia. Waar komt plastische chirurgie eigenlijk vandaan en was het altijd al zo normaal voor veel mensen?
De geschiedenis van plastische chirurgie brengt ons zo’n 2600 jaar terug in de tijd, naar het jaar 600 voor Christus. Toen al werd er in Indische geschriften een techniek uitgelegd voor neusreconstructie, doormiddel van een voorhoofdflap en ook de chinezen hadden 2000 jaar geleden een manier om hazenlippen te behandelen. Daarbuiten zijn er weinig voorbeelden bekend van plastische chirurgie in de oudheid. In het westen kwam pas in 1310 de eerste bron over dit onderwerp uit, namelijk het boek cyrurgie van de Nederlander Jan Yperman.
De weg naar de moderne plastische chirurgie
Vervolgens gebeurt er eeuwenlang weinig, totdat Franse en Duitse geleerden in het midden van de 19e eeuw aan het experimenteren slaan met het transplanteren van stukken huid. Dit wordt vooral gemotiveerd door het enorme oorlogsgeweld in Europa op dat moment. De combinatie van oorlog en medische vooruitgang is overal in de geschiedenis terug te zien. Juist rond oorlogen floreert de medische wereld en worden de grootste ontdekkingen gedaan.
De eerste stappen naar de medische techniek zoals we die kennen worden volgens medisch historicus dr. Leo Van Bergen. “Na de oorlog namen mensen als de Nederlander Johannes Esser en de Brit Harold Gillies de zorg voor gezichtsmismaakten op zich” ,legt hij uit. “Overigens moeten deze ontwikkelingen niet overdreven worden. Het vak kwam ermee van het nulpunt in zeer kleine kinderschoenen.”
De techniek onwikkelde zich de jaren daarna verder door. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden artsen gedwongen om hun technieken te blijven verbeteren. “In Nederland was het bombardement van Rotterdam hiervoor de grootste trigger.” Voor de Tweede Wereldoorlog was het lang erg rustig geweest voor de artsen en was de ontwikkeling van plastische chirurgie in Nederland stil komen te liggen. Nog steeds is deze reconstructieve chirurgie de grootste werkzaamheid van plastisch chirurgen volgens de Nederlandse vereniging voor plastische chirurgie.
Tot de jaren 70 waren de mogelijkheden van plastische chirurgie nog niet algemeen bekend, maar dat veranderde rond de jaren 70. Toen vonden de eerste geslachtsveranderingen plaats aan de VU Amsterdam. Vanaf dat moment werd duidelijk dat bijna alles mogelijk is, en wordt plastische chirurgie steeds normaler.
Cosmetische chirurgie
Cosmetische chirurgie wordt vaak als iets anders dan plastische chirurgie gezien, omdat het ‘onnodig’ zou zijn. Daar is Dr. Van Bergen het niet mee eens:
“Cosmetische chirurgie is hetzelfde als plastische chirurgie, met als enig verschil de toon van het woord. Plastische chirurgie wordt noodzakelijk genoemd om van ‘een monster’ weer ‘een mens’ te maken, terwijl cosmetische chirurgie in de ogen van een ander niet nodig is”, vertelt Dr. Van Bergen. “De personen die deze ingreep ondergaan zien er volgens anderen ‘best goed’ of normaal uit.”
Ingrepen zoals Botox en lipfillers worden vaak onder de cosmetische chirurgie geschaard, aangezien dit ingrepen zijn die puur op schoonheid gericht zijn. De laatste jaren groeit deze industrie explosief, met afgelopen jaar alleen al 390.000 van deze ingrepen in Nederland, volgens een onderzoek van het EMC.
Om een goed beeld te krijgen van plastische chirurgie, is een kijkje in een kliniek onmisbaar. Cor van Oyen is de directeur van Transhair, een kliniek voor haartransplantaties. Hij vertelt over het werk in de kliniek en de steeds jonger wordende patiënten.
Hoe is het om onder het mes te gaan? Nicole Kroon heeft zelf meerdere cosmetische ingrepen ondergaan, zoals een borstvergroting. Ze vertelt over haar ervaringen.
Word je eigenlijk gelukkiger van plastische chirurgie? Volgens Roos Woltering, psycholoog en redacteur bij vrouw, vaak niet. In een interview met Eenvandaag zei ze: “Het algemene geluk van iemand stijgt vaak niet na plastische chirurgie”.
Maar is dit wel waar en kan ze het ook onderbouwen?
Onderzoekers van de Universiteiten van Bochum en Basel concludeerden juist dat mensen die plastische chirurgie hebben ondergaan meer plezier in het leven hebben. Ook hun tevredenheid en zelfvertrouwen nam toe. Dit onderzoek werd gedaan onder 550 mensen die plastische chirurgie ondergingen en is gepubliceerd in het tijdschrift Clinical Psychological Science.
Uit een onderzoek van Databay bleek hetzelfde. 3 op de 4 vrouwen in hun onderzoek gaven aan dat hun levensgeluk was toegenomen na een ingreep. Een kleine noot bij dit onderzoek is wel dat het in 2007 is uitgevoerd, toen cosmetische ingrepen nog veel minder gangbaar waren.
Andere onderzoeken laten een meer genuanceerd beeld zien. Hoewel veel mensen blij zijn met de operatie, bleek bijvoorbeeld wel dat vrouwen met borstimplantaten een hogere kans op zelfmoord hebben. Dit onderzoek was onder Zweedse vrouwen.
Volgens Liesbeth Woertman, hoogleraar Psychologie aan de universiteit van Utrecht, hangt je geluk erg af van je zelfbeeld. “Mensen die het idee hebben dat ze niet goed genoeg zijn, hopen dat ze van zichzelf gaan houden of dat er van hen gehouden wordt als ze hun neus verkleinen, borsten vergroten of rimpels wegspuiten.” Volgens zijn mensen die één specifiek ding graag willen veranderen achteraf vaak wel gelukkiger, maar kunnen er dan andere dingen weer opvallen die ‘beter moeten’. “Zo kom je op een pad terecht waar je niet terecht wil komen”, vertelde ze in 2019 tegen Linda.
Conclusie
Hoewel geluk erg lastig te meten is, lijkt het toch dat mensen na plastische chirurgie gelukkiger zijn. Zeker na een specifieke ingreep zijn mensen erg gelukkig en neemt het zelfvertrouwen toe. Daarom is deze uitspraak van Roos Woltering niet te onderbouwen en daarmee onjuist.